Zoals beschreven in het blog Achtergrond orthomoleculaire en evolutionaire gezondheidsleer is de moderne mens ooit vertrokken uit Afrika en heeft zich daarna over de aarde verspreid.
De eerste mensen, Homo habilis en Homo rudolfensis leefden 2,4 miljoen jaar geleden als jager-verzamelaar. Hun opvolgers – Homo erectus, Homo heidelbergensis en de neanderthaler (Homo neanderthalensis) – leefden ook van jagen en verzamelen. Bewezen is dat vanaf zo’n 400.000 jaar geleden wijdverspreid het vuur gebruikt werd.
Een jager-verzamelaar is een mens die zich in leven houdt door middel van de jacht en/of het verzamelen van eetbare dingen zoals bessen en dieren. De jager-verzamelaars hadden meestal geen vaste verblijfsplaats. Ze leefden een nomadenbestaan en trokken rond in kleine groepen van doorgaans 20-50 personen, steeds op weg naar gebieden waar voldoende voedsel te vinden was [1].
Hun voedsel bestond uit vlees van gras etende dieren, gevogelte, veel vis, groenten, fruit (alleen in het seizoen), eieren, wortels, knollen, zaden en noten. Het vlees was vaak zelf gejaagd klein wild en groot wild dat achtergelaten werd door o.a. leeuwen. In die zin was de oermens ook een aaseter. Naarmate de oermens zich meer en meer langs de waterkant ging vestigen, nam het aandeel vis, schaal- en schelpdieren een steeds grotere plaats in.
Het jagen en verzamelen als overlevingsmethode is sinds de neolithische revolutie bijna overal vervangen door landbouw. In het Nabije Oosten, in de Vruchtbare Sikkel, begonnen jager-verzamelaars meer dan 10.000 jaar geleden voedingsgewassen te kweken, voornamelijk granen en groenten. Niet lang daarna gingen groepen mensen over tot het houden van vee en huisdieren. Deze overgang van het jager-verzamelaarstijdperk naar de vestiging van landbouwgemeenschappen op een vaste plaats staat bekend als de neolithische revolutie. Vermoedelijk is dit het eerst gebeurd in het stroomgebied van de Eufraat en de Tigris. Deze revolutie vond plaats in meerdere streken op de wereld en onafhankelijk van elkaar. Veelal verliep deze overgang zo geleidelijk over een langere periode dat men in die gevallen liever van een neolithische evolutie[2,3] spreekt.
Het is zeer aannemelijk dat de oermens een zeer gevarieerde voeding had die uitermate gezond was.
Door sommigen wordt beweerd dat onze voorouders niet zo gezond waren omdat een leeftijd van 50 jaar, in die tijd, al oud was. Uit archeologische vondsten blijkt echter dat de meest voorkomende doodsoorzaken geweld en infectieziekten waren. Hart- en vaatziekten en kanker kwamen alleen op hoge leeftijd voor. Hedendaagse onderzoeken bij de Hadza’s, een stam in Tanzania die nog leeft zoals hun verre voorouders, tonen aan dat ze geen tekenen vertonen van chronische en degeneratieve ziekten zoals wij die als moderne mens in de Westerse wereld kennen en vaak op (te) jonge leeftijd ontwikkelen [4].
De moderne mens is nauwelijks genetisch veranderd ten opzichte van zijn voorouders. Evolutionair gezien is daar ook nog geen tijd voor geweest. Een gen-mutatie heeft enorm veel generaties nodig om bij 100% van een populatie aanwezig te zijn. Een voorbeeld: Sinds de moderne mens melk is gaan drinken, is de lactose-tolerantie pas bij 80% van de Noordelijke bewoners van Europa aanwezig! Epigenetisch gezien zijn die 10.000 jaar sinds de neolithische evolutie nog te kort om aangepast te zijn aan de moderne voeding met landbouw en veeteelt. Laat staan alle andere veranderingen van de laatste eeuw en de fast food ontwikkeling. Maar daarover meer in een ander blog over insulineresistentie.
Moeten we nu barrevoets en in een berenvel weer op konijnen gaan jagen? Nee, natuurlijk. Er zijn wel cavemen in New York, die een bizarre leefstijl hebben, maar dat gaat echt te ver. Eén ding is wel zeker: we hebben genetisch nog het lichaam van onze voorouders, maar eten totaal anders. En daar is wel wat aan te doen. De paleo leefstijl gaat hier verder op in.
- Marc Vermeersch, Geschiedenis van de mens. Deel I, Jagers en verzamelaars. Boek 2, de maatschappij van jagers en verzamelaars, 2008. ISBN 978-90-813477-1-6
- S. Mac Neish, The Origins of New World Civilization, in Scientific American 211 (1964), p. 37: Think more in terms of Neolithic “evolution” than “revolution”
- In het Midden-Oosten en Anatolië was het Neolithicum al in 10.900 v.Chr. stevig gevestigd. C.S.M. Turneya – H. Brown, Catastrophic early Holocene sea level rise, human migration and the Neolithic transition in Europe, in Quaternary Science Reviews 26 (2007), pp. 2036-2041.
- Elton, S (2008). “Environments, Adaptation, and Evolutionary Medicine: Should We be Eating a Stone Age Diet?”. In S. Elton, P. O’Higgins (ed.), Medicine and Evolution: Current Applications, Future Prospects. Boca Raton, FL: CRC Press. P. 9. ISBN978-1-4200-5134-6.
